Na današnji dan 9. novembra 1918. godine, u Prvom svjetskom ratu, srpska vojska umarširala je je u Gradišku i pobjednički okončala austrougarsku okupaciju. Tog 9. novembra 1918. godine, dva mjeseca po probijanju Solunskog fronta, oslobodioci su ušli u tadašnju Bosansku Gradišku.
Direktor Zavičajnog muzeja Gradiška Bojan Vujčić došao je sasvim slučajno do spoznaje da je baš 9. novembar 1918. dan oslobođenja Gradiške od Austrougarske. Prebirajući staru arhivu, pronađenu na tavanu bivše vijećnice u gradu na Savi, došao je do jednog dokumenta koji otkriva enigmu. Riječje o takozvanoj „uredovnoj opomeni“.
– Toga dana u 14 časova u Kotarski ured došao je Danilo Popović, član Narodnog vijeća iz Bosanske Gradiške i sin dogradonačelnika Petra Popovića. Danilo je tražio puške, ćebad i strože za srpsku vojsku i tad se pominje datum 9. novembar koji smo uzeli za Dan ulaska srpske vojske u Gradišku. Nismo sigurni da li su oslobodioci došli iz pravca Banja Luke ili Slavonije, jer Gradiška tada, za razliku od Dubice, nije bila povezana pontonskim mostom – rekao je Vujčić.
On kaže da se u Prvom svjetskom ratu borilo oko 6.100 Gradiščana i to na obje zaraćene strane.
– Pouzdano znamo da su krajem 1914. i početkom 1915. godine na istočnom frontu naši ljudi prelazili stranu i pristupalli srpskoj vojsci. Zanimljiv je i podatak da je Gradiška dala 365 Solunaca – rekao je Vujčić.
Zahvaljujući Vujčiću, koji je u vrijeme pronalaska zanimljive arhive Kotarskog ureda iz austrougarskog i perioda Kraljevine SHS bio kustos Zavičajnog muzeja Gradiška, od sigurnog propadanja spašena je veoma zanimljiva istorijska građa koju ovaj istoričar marljivo obrađuje u knjigama i publikacijama.
Deveti novembar, dan kada je srpska vojska u Prvom svjetskom ratu oslobodila tadašnju Bosansku Gradišku od Austrougarske, ne obilježava se u gradu na Savi ni na koji način. Istorijski čas u osnovnim i srednjim školama bio bi barem minimum koji bi podsjećao na ovaj ipak veliki dan gradiške istorije.
B. Grgić
